De Rug van Balkende.

Als je de moeite neemt om eens wat verder naar het door de ambtenaren gesuggereerde pakket maatregelen ter bestrijding van de crisis te kijken, vallen een paar vervelende zaken op. Niet zozeer omdat bezuinigingen op zich nooit leuk zijn, maar omdat de visie op de 'betere wereld' (of op z'n minst een beter Nederland) die de maatregelen op zouden moeten leveren ontbreekt. Op drie niveaus hebben de diverse commissies de boot gemist; zowel qua uitgangspunten (geen visie, en alleen maar negatieve acties, geen samenhang), als qua uitvoering (grootste gedeelte van de maatregelen is slechts verkapte belastingverhoging), als qua denkrichting (ondoordachte effecten, en geen fundamentele vernieuwingen).

Om met het eerste punt te beginnen. Het pakket straalt niet een overkoepelende visie uit waarop de maatregelen zijn gebaseerd. Het pakket (als het al zo genoemd mag worden) bestaat voor het overgrote gedeelte uit ‘negatieve’, c.q. beperkende, losse, veelal adhoc maatregelen. Er wordt niets nieuws gecreëerd, er zijn geen projecten die meerwaarde op zouden kunnen leveren. Daardoor hebben de maatregelen een negatieve, onsamenhangende teneur. Misschien was dat de bedoeling, en willen de bestuurders niet dat we te optimistisch worden, of weer gaan bouwen? En wellicht wordt van ambtenaren geen samenhangende visie verwacht, die hoort immers vanuit de democratisch gekozen volksvertegenwoordigers te komen?

In de tweede plaats gaat de creativiteit van de ambtelijke commissies kennelijk niet verder dan het zo verdekt mogelijk meer belasting heffen, onder het mom van besparingen. Het gros van de maatregelen bestaat uit impliciete belastingverhogingen. Immers een overheid die minder uitkeert, dan wel hogere heffingen oplegt zonder er meer voor te doen, verhoogt de belasting. Een snelle rekensom laat zien dat het structureel om minstens €15mrd gaat. Een paar voorbeelden:
* Mobiliteitsheffingen 1,7 mrd; dit is pure belastingheffing, zie vorige blogbijdrage.
* Verlaging minimumloon; impliciete doelgroepheffing.
* Doelmatigheid in de zorg vergroten; €6,4mrd lastenverzwaring.
* WW uitkering en Wajong beperken en premies omhoog; belastingverhoging.
* Kinderregelingen beperken met €1,8mrd; ijskoude lastenverzwaring.
* Boetes verhogen; is gewoon belastingverhoging, het wordt immers niet uit oogpunt repressie/preventie gedaan.
* Politie inzet bij evenementen laten betalen; is fundamenteel onjuist, en hoe dan ook belastingverhoging.
* Basisbeurs omvormen naar ‘sociaal leenstelsel’, is belastingverhoging.
* Gebruiker betaalt voor Asiel; nog even los van de ethiek in deze; ook een simpele belastingverhoging.
* Alle woningmarkt gerelateerde maatregelen zijn feitelijk belastingverhogingen.

Als derde valt op dat ook inhoudelijk (vrijwel) alle maatregelen nogal wat kritiek verdienen. Een viertal willekeurige voorbeelden illustreert dit perfect. Als eerste is daar het terugdringen van aantallen ambtenaren (o.a. defensie, politie). Dat levert op korte termijn sowieso niets op doordat wachtgeld betaald moet worden. Sterker nog, waarschijnlijk zullen de ministeries tegen de tijd dat de wachtgeldperiode voorbij is, dusdanig zijn uitgedijd dat de oude aantallen ambtenaren weer opnieuw aangesteld zijn, dit soort acties is derhalve niets anders dan een langdurige, betaalde vakantie voor ambtenaren. Het tweede voorbeeld betreft de bezuinigen op onderwijs (basisbeurs), innovatie en klimaat/duurzaamheid. Precies die beleidsterreinen waar de Nederlandse economie in de toekomst profijt zou kunnen hebben, daar gaat de geldkraan dicht. Kortom, de enige mogelijkerwijs positieve punten in de plannen, zijn vakkundig de nek omgedraaid. . . De derde denkfout zien we bij de besparingen op ontwikkelingssamenwerking. Dit zal ongetwijfeld bij een gedeelte van de Nederlandse bevolking goed vallen, maar feitelijk is dit een op het (minst welvarende) gedeelte van het ‘buitenland’ afgewentelde belastingverhoging. Die zal bovendien, als de redeneringen kloppen, bijdragen aan meer terrorisme wereldwijd, doordat juist de 'kansarme en/of uitzichtsloze wereldburgers' zich eerder tot terroristische groeperingen aangetrokken voelen. Elke euro die hier bespaard wordt, kan dus linea recta weer uitgegeven worden aan terrorisme bestrijding... Daarenboven is het niet erg chique, en wel heel gemakkelijk om je belastingverhogingen op die manier af te wentelen, dit zal onze internationale reputatie geen goed doen. Als laatste misschien wel de meest ludieke van allemaal: €5,- eigen bijdrage bij de huisarts... Er is niet heel veel fantasie voor nodig om te zien dat de incasso ervan meer gaat kosten dan dat het ooit op zal kunnen leveren, en dat er bovendien niemand daardoor niet meer naar de huisarts zou gaan. Was wellicht nog wel aardig geweest om die €5,- per handeling te korten op de medici; is veel simpeler te incasseren, bovendien zullen zij daardoor niet gelijk tot armoede vervallen.

Wat leert ons dit allemaal? Er wordt verkapt, maar wel structureel een lastenverzwaring van (afgerond) €15mrd doorgevoerd. Dit wordt vervolgens gemaskeerd met allerlei ingewikkelde maatregelen, die stuk voor stuk niet zullen gaan werken, omdat ze slechts bestuurlijke drukte creëren, waardoor de lastenverzwaring feitelijk verspild wordt aan zinloze ‘bestuurlijk drukte’.

Wat is het alternatief? Gewoon open en eerlijk een belastingverhoging van €1.000,- per jaar doorvoeren voor elke Nederlander ouder dan 4 jaar, dat zijn er zo’n 15 miljoen, dus voila; eerlijk verdeeld: iedereen een stukje nominale crisistax, geen ingewikkelde nivellering etc., gewoon iedereen een beetje. Als we die €1.000,- crisistax dan ‘De Rug van Balkende’ noemen, naar analogie van ‘Het kwartje van Kok’, is het financiële gat gedicht, en in ruil daarvoor kunnen we dan de komende jaren lekker zeuren over de crisistax die nooit meer wordt teruggedraaid... Ergens is dan ook nog wel wat geld over om vervolgens een gevarieerde groep mensen, met niet alleen ambtenaren, maar ook ondernemers en wetenschappers aan het werk te zetten, die met werkelijk creatieve (als in: creatie, iets nieuws neerzetten) oplossingen voor de crisis komen, die fundamenteel nieuwe dingen op gaan leveren, waardoor we het ontstane ‘gat’ uiteindelijk met nieuw gecreëerde meeropbrengsten kunnen dichten.

En daar zit 'm nu ook de crux van het verhaal. . . Is het wel handig als de overheid nu structureel €15mrd aan de private sector onttrekt? In de kern ontstond de crisis doordat we op mondiaal op grote schaal, ongedekt, onze consumptie te ver vooruit hadden gefinancierd. Dit leidde uiteindelijk tot het 'verdampen' van heel veel vermogen, wat dan door de overheid werd 'aangevuld', en om dat te compenseren gaat de overheid nu nog weer eens een hoop geld uit de private sector halen, zonder dat ze daarmee de gaten dicht. Als de overheid nu al iets zou moeten doen, zou het wellicht beter kunnen liggen in de sfeer van het stimuleren, aanjagen van de private sector om daadwerkelijk nieuwe waarde te creëren? Daarover volgende week meer.