Elk overheidsingrijpen om files te bestrijden, zal de files alleen maar erger maken!

Nadat demissionair minister Eurlings de invoering van de kilometerheffing had afgeblazen, komen in de bezuinigingsvoorstellen die de ambtenaren vandaag presenteren weer allerlei aangepaste voorstellen ter zake terug. Hieruit blijkt natuurlijk glashelder dat de overheid ook zelf ziet dat zij absoluut niet in staat is om de files op te lossen, en dat maatregelen die zij neemt alleen maar bedoeld zijn om meer middelen te genereren. Normaliter ageren de burgers tegen belastingverhogingen, maar als de overheid stelt dat het gaat om het oplossen van de doorn in het oog van de burger die file heet, zal de burger de impliciete lastenverzwaring makkelijker slikken, ook als achteraf blijkt dat er niets wordt opgelost.

Dat de overheid de files niet kan oplossen komt doordat het niet de overheid is die de file veroorzaakt, maar de burger in zijn hoedanigheid als automobilist. Die burger moppert dan volop als ie gemiddeld elke werkdag een klein uurtje extra ‘kwijt’ is doordat ie besluit om met talloze anderen in de rij te gaan staan.

Als de burger het verlies van dat uurtje echt zo erg zou vinden, dan zou ie meer moeite doen om door verhuizing en/of verandering van baan er iets aan te doen. Kennelijk, doordat files heel vaak bestaan uit dezelfde deelnemers die dag in, dag uit in dezelfde rij gaan staan, vinden we het niet zo erg, nee sterker nog, misschien ontlenen we er zelfs wel nut aan, dus verliezen we helemaal geen tijd met de file! Tijd om na te denken, te bellen, te internetten, gewoon even alleen met jezelf. . . Het is niet denkbeeldig dat sommigen het heerlijk vinden! Juist omdat (zeker de vaste) files planbaar zijn, kun je er gewoon rekening mee houden, dus niemand hoeft meer te laat op een afspraak te komen (als dat dan toch gebeurt, en je gebruikt de file als excuus, zeg je alleen maar dat je niet wilt plannen...). Los daarvan is het gesprek over de file inmiddels een vast onderwerp van gesprek geworden waar 90% van alle zakelijke ontmoetingen mee begint. Een dankbare ‘common enemy’, die gelijk een band schept.

Wat de overheid ook zal doen om files te bestrijden, het zal slechts averechts gaan werken. Kilometerheffingen, extra asfalt, stimuleren van het thuiswerken, verbeteren openbaar vervoer, allemaal zaken die op het niveau van de individuele automobilist er toe leiden dat hij/zij zal denken dat er specifiek voor hem/haar meer ruimte op de weg komt, waardoor hij/zij niet uit de auto zal stappen. Eenmaal gewend aan de file die gewoon blijft bestaan (doordat alle automobilisten denken de enige te zijn die profiteert van extra asfalt of van de anderen die door de maatregelen de auto laten staan) schikken de automobilisten zich in de situatie en gaan door met mopperen. Niemand overweegt zelf de eigen situatie aan te passen. Lees: op z’n minst nadenken verhuizen, of veranderen van baan. Kennelijk wegen de (verwachte) nadelige effecten van een nieuwe baan, of andere woonomgeving niet op tegen de voordelen van het niet meer in de file staan. Kortom zo veel feitelijk aantoonbare ergernis levert de file nou ook weer niet op.

Ook het wegvervoer ondervindt kennelijk nog niet zoveel schade door files dat het de sector aanzet tot het vinden van oplossingen. Was het al niet Schumpeter die zei: ‘Unternehmen ist erfinden neue Kombinationen’? Kennelijk is er, ondanks alle veronderstelde schade door files, nog geen behoefte aan nieuwe combinaties om er iets aan te doen. . . Ach en in het ergste geval wordt de schade zo groot dat de onderneming ‘kapot’ gaat, en ook dan weer zou dat volgens Schumpeter leiden tot creatieve destructie – soms moet het oude eerst kapot gaan voor er iets nieuws kan ontstaan. En ook in deze sector treedt hetzelfde gedrag op als bij de individuele automobilist als de overheid maatregelen doorvoert die de mobiliteit zouden moeten verbeteren.

Samenvattend kan tot dusver gesteld worden dat de ‘gedupeerden’ mopperen over de gevolgen van hun eigen keuzes, maar tegelijkertijd niet bereid zijn om individueel tot actie over te gaan om iets aan de gevolgen van hun eigen keuzes te doen. Dit laatste wordt nu juist weer bekrachtigd door de overheid die stelt dat het haar probleem is wat zij zal oplossen, waardoor de in de vorige twee alinea’s aangehaalde reacties bij burgers en ondernemers optreden, met als gevolg meer en langere files. Een vicieuze cirkel kortom.

Hoe kunnen we dit oplossen? Om te beginnen zou de overheid niet uit moeten gaan van een mobiliteitsbeleid, wat per definitie een afgeleide en gesegmenteerd is, maar van een integraal en holistisch totaal beeld op het beleid dat voor Nederland gevoerd moet worden. Daar hoort een passende (integraal en holistisch) infrastructuur bij. Waarvan de capaciteit overigens met behulp van rekenmodellen welhaast tot op de vierkante millimeter nauwkeurig te bepalen is, vanwege de enorme hoeveelheid beschikbare data. Een half uurtje Google gebruiken, levert een schat aan data op van instanties als VID, Rijkswaterstaat, ANWB en andere instanties die voortdurend het Nederlandse wegennet monitoren. Zodra de overheid in die voornoemde infrastructuur voorzien heeft, en die op een bruikbaar niveau onderhoudt, heeft zij aan haar taken voldaan. Als dan individuele burgers en ondernemers besluiten om collectief de infrastructuur meer (dan binnen het voorziene holistische beleid past) te gaan gebruiken, dan is het ook aan die partijen om een oplossing te vinden voor het vermeende ongemak dat door het overmatige gebruik ontstaat.

Anders gezegd, eigenlijk zouden, als files binnen een coherent aangelegde infrastructuur ontstaan, ze zo erg moeten worden dat de meest gedupeerden zelf oplossingen gaan zoeken. De meest gedupeerden zullen namelijk als eersten individueel de balans door zien slaan tussen de gevreesde nadelen van een oplossing en de (kennelijk?) ervaren nadelen van huidige situatie. Zij die niets doen en in de file gaan staan, vinden de file kennelijk niet erg genoeg om hun situatie te veranderen, zij moeten dus ook niet mopperen over de file. In die gevallen hoeft de overheid al helemaal niets te doen om hun zogenaamde (!) problemen op te lossen.

Zo bezien zijn alle overheidsmaatregelen gericht op filebestrijding per definitie zinloze, en een mooi voorbeeld van populistisch issuemanagement, dat binnen een steeds meer versnipperend politiek landschap de overhand lijkt te krijgen.